Szczawnica Zdrój

Szczawnica Zdrój - nazwa miejscowości pochodzi od kwaśnych wód zwanych przez górali "szczawami". Położona jest w pięknej dolinie Grajcarka prawobrzeżnego dopływu Dunajca pomiędzy Pasmem Radziejowej i Małymi Pieninami na wysokości 430-560 m n. p m. w strefie przygranicznej polsko - słowackiej. Od 200 lat znana jest jako uzdrowisko. Dynamiczny jej rozwój jako uzdrowiska przypada na połowę XIX wieku, kiedy to właścicielem uzdrowiska został Józef Szalay, który zbudował pierwsze łazienki, wystawił nowe budynki zdrojowe i pensjonaty, dał oprawę architektoniczną odkrytym źródłom: Magdaleny, Walerii, Jana, Szymona, Heleny i Anieli. Rozszerzył i unowocześnił Park Zdrojowy, wybudował kaplicę zdrojową. Zapraszał do Szczawnicy wybitnych ludzi epoki, między innymi wybitnego balneologa Józefa Dietla. W 1876 r. Szalay zapisuje uzdrowisko krakowskiej Akademii Umiejętności. W 1909 r. od Akademii uzdrowisko kupił hr. Adam Stadnicki, po II wojnie światowej nastąpiło upaństwowienie zdrojowiska. W 1962 roku Szczawnicy nadano prawa miejskie włączając do niej przyległe wsie - Szlachtową i Jaworki. Szczawnica to doskonały punkt wypadowy do pieszych wędrówek po Pieninach. Uzdrowisko posiada 12 źródeł wód mineralnych. Wody te to szczawy wodorowęglanowe, sodowe, jodkowe, bromkowe bogate w sole mineralne i liczne mikroelementy. Szczególnie wskazane przy schorzeniach dróg oddechowych, nieżytach żołądka, zaparciach, skazie moczowej, miażdżycy tętnic, z wysokim poziomem cholesterolu, osteoporozie.

Szczawnica leży u stóp góry Bryjarki, w bezpośrednim sąsiedztwie Pienińskiego Parku Narodowego, w malowniczej dolinie Dunajca. Ze wszystkich stron wznoszą się górskie zbocza, pokryte iglastymi i modrzewiowymi lasami. Szczawnica to doskonały punkt wypadowy do pieszych wędrówek po Pieninach. Jedną z największych atrakcji turystyczno - krajobrazowych Szczawnicy jest przełom Dunajca. Przełom pieniński, głęboko wciśnięty miedzy wapienne skały wąwozu Dunajca, na odcinku między Sromowcami Niżnymi a Szczawnicą. Największa osobliwość turystyczno-krajoznawcza Pienin, fenomen krajobrazowy i przyrodniczy na skalę europejską, liczne pętle i gwałtowne zakręty pośród skał, których wysokość sięga miejscami pięciuset metrów. Jedyną w swoim rodzaju atrakcją jest spływ przełomem na górskich tratwach, słynący już na początku XIX wieku. Długość spływu wynosi około 20 km, a czas jego trwania, w zależności od stanu wody, waha się od 2 do 2,5 godziny i kończy się w Szczawnicy na przystani flisackiej. Może być także przedłużony do Krościenka. Spływ organizuje Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich w okresie od 1 maja do 15 lub 30 października (zależnie od pogody) w godzinach od godz. 9:00 do 17:00 (w sierpniu do 16:00, we wrześniu do 15:00, a w październiku do 14). Początek spływu w Sromowcach (dojazd autobusem PKS). Stowarzyszenie Flisaków Pienińskich organizuje również wycieczki łodzią w górę Dunajca do Hukowej Skały. Przystań znajduje się przy drodze na przejście graniczne. Na wycieczki flisacy zapraszają od 15 kwietnia do 31 października w godzinach od 9 do 19 (we wrześniu do 18, w październiku do 17). 

Z przystani można przeprawić się przez Dunajec i przejść niebieskim szlakiem na Sokolicę i Trzy Korony. Szczawnica jest także atrakcyjna zimą. Bardziej zaawansowanych amatorów narciarstwa ucieszy sztucznie zaśnieżona trasa na stoku Palenicy, posiadająca homologację FIS, a zwolennikom snowboardu - rynna Halfpipe. Tu także odbywają się zawody narciarskie i snowboardowe w z jeździe i slalomie. Do dyspozycji lubiących sporty na śniegu są także dobrze utrzymane i przygotowane trasy na Szafranówce oraz wyciągi orczykowe i zaczepowe w Jaworkach i na Durbaszce. Uzdrowisko Szczawnica posiada 12 źródeł wód mineralnych. Wody te to szczawy wodorowęglanowe, sodowe, jodkowe, bromkowe bogate w sole mineralne i liczne mikroelementy. Szczególnie wskazane przy schorzeniach dróg oddechowych, nieżytach żołądka, zaparciach, skazie moczowej, miażdżycy tetnic, z wysokim poziomem cholesterolu, osteoporozie. Wody szczawnickie najlepiej spożywać "u Źródeł" w naszych pijalniach. Można je również zakupić w specjalnych opakowaniach w dobrych sklepach.

Plac Dietla. Zabudowa placu Dietla jest przykładem XIX-wiecznej polskiej architektury uzdrowiskowej z niewielkim wpływem sztuki zachodniej. U wejścia na plac Dietla znajduje się budynek "Stara Kancelaria" wybudowany w latach 1864 - 65. Obecnie na piętrze willi znajduje się mieszkanie pracownicze, a na parterze - kawiarenka internetowa. Miejsce pierwszego domu zdrojowego zajęła w 1864 willa "Pałac" mająca piękną wieżę zegarową w południowej części. Budynek należał po połowie do Józefa Szalaya i jego syna Władysława. W 1880 r. dostał się w ręce Akademii Umiejętności. Do 1939 r. pełnił rolę hotelu, a następnie restauracji "Zdrojowa". Od 1971 r. mieści się w nim siedziba Muzeum Pienińskiego im. J. Szalaya, w którym eksponowane są zbiory etnograficzno-historyczne regionu. Willa "Szwajcarka Górna" powstała w 1852 r. Znana jest z pobytu w niej poety Kazimierza Przerwy-Tetmajera podczas tygodniowego odpoczynku w Szczawnicy. Do Placu Dietla przylega Park Górny im. hrabiego Adama Stadnickiego (pow. 10 ha) założony przez Jana Kutscherę, a następnie rozszerzony i urządzony przez J. Szalaya. Sprowadził on wiele rzadkich okazów drzew. Wśród drzew rosnących w parku możemy spotkać: buki, jodły, lipy, klony, modrzewie, dęby, tuje i sosny. W górnej części Parku rozciąga się lasek modrzewiowy zasadzony w latach 1909 - 1911 z nasion sprowadzonych z Tokio. Jest to modrzew japoński dochodzący do 30 m wysokości. Na skraju Parku za "Szwajcarką Górną" znajduje się kaplica zdrojowa pod wezwaniem Matki Boskiej Królowej Nieba. Zaprojektowana przez J. Szalaya, wybudowana w latach 1844-1847 w stylu neogotyckim. W ołtarzu znajduje się obraz olejny pędzla J. Szalaya "Madonna z Dzieciątkiem". Na ścianach umieszczone są 3 tablice marmurowe poświęcone Stefanowi, Józefinie i Józefowi Szalayom. Obok kaplicy rośnie wiekowy modrzew, który został ustanowiony pomnikiem przyrody. Naprzeciw kaplicy stoi muszla koncertowa zbudowana ok. 1950 r., w której odbywały się koncerty dla kuracjuszy. Zachodni narożnik Placu Dietla stanowi dom "Pod Bogarodzicą" wybudowany w 1853 r. przez Szalaya. Północną część placu zajmują wille "Holenderka" i "Dom nad Zdrojami". "Holenderka" została zbudowana w 1855 r. w stylu holenderskim. Uwagę zwraca również pomnik - popiersie twórcy uzdrowiska Józefa Szalaya, odsłonięty dnia 12.05.2002 r.

Artykuł powstał przy współpracy z marką Mulinek - producent artykułów dziecięcych i tekstyliów dla noworodków.