Pieniny Środkowe, Małe i Spiskie
Pieniny są jednym z najpiękniejszych i najbardziej malowniczych pasm górskich w Polsce. Leżą w południowej Polsce i północnej Słowacji w Karpatach Zachodnich. W bezpośrednim sąsiedztwie Pienin leżą pasma górskie: od północy Gorce, od południa Magura Spiska oraz Pogórze Spisko-Gubałowskie, od zachodu Kotlina Nowotarska , od północnego wschodu Beskid Sądecki. Pieniny w sposób niezwykły podzielone zostały przez rzekę Dunajec na trzy grupy górskie: Pieniny Spiskie, Pieniny Środkowe (Właściwe) oraz Pieniny Małe. Pieniny Spiskie są wysunięte na zachód i obejmują obszar ciągnący się od Dursztyna , przez przełom czorsztyński (Jezioro Czorsztyńskie) ograniczone rzeką Białką i rzeką Dunajec. Położone są one w całości w Polsce. Najwyższy szczyt Pienin Spiskich to Żar 883 m n.p.m. Pieniny Środkowe (Właściwe) to najciekawsza przyrodniczo i krajobrazowo część Pienin. Określane jako Pieniny pomiędzy którymi płynie Dunajec tworząc słynny Przełom Dunajca. Pieniny Środkowe leżą pomiędzy Niedzicą do Przełomu Dunajca i dalej od Sromowiec po Szczawnicę. Znaczna część Pienin Środkowych leży na obszarze Pienińskiego Parku Narodowego. Najbardziej znanymi szczytami tej części Pienin są: Trzy Korony (Okrąglica 982 m n.p.m.), Sokolica 747 m n.p.m., Czertezik 772 m n.p.m. oraz Zamkowa Góra 799 m n.p.m. na które prowadzą liczne szlaki turystyczne.
Pieniny Małe znajdują się na wschód od przełomu Dunajca koło Szczawnicy. Najwyższym szczytem tej części Pienin jest Wysoka 1052 m n.p.m. W Pieninach Małych na uwagę zasługuje Wąwóz Homole , rezerwat przyrody „Wysokie Skałki” oraz leżący na granicy z Beskidem Sądeckim przełom Białej Wody.
Dunajec zasługuje również na krótką charakterystykę. Przedzierając się przez pasmo Pienin na odcinku 8 km tworzy potężny skalny kanion. Najlepszym sposobem obejrzenia tego kanionu jest spływ tratwami cieszący się coraz większym powodzeniem. Całość trasy wynosi 18 km. Inną atrakcją na obszarze Pienin są dwa sztuczne zbiorniki wodne. Są to Jezioro Czorsztyńskie i Sromowieckie. Dały one możliwość aktywnego odpoczynku. Obok zbiorników wodnych znajdują się ruiny zamku w Czorsztynie i dobrze zachowany zamek Dunajec w Niedzicy. Ponadto Pieniny słyną z zabytkowych miejscowości jakimi są Krościenko nad Dunajcem oraz Szczawnica. W miejscowościach tych występują wody mineralne tzw. szczawy. Źródła takie występują także w Czerwonym Klasztorze (Słowacja), dolinie Ociemnego Potoku (potok w Pieninach), Wielkim Lipniku (wieś na Słowacji).
Turystyka w Pieninach trwa cały rok. Kuszą swoim pięknem, ponieważ o każdej porze roku wyglądają inaczej. Zimą pokryte białą pierzynką śpią spokojnym snem zachęcając do korzystania z okolicznych wyciągów narciarskich. Wiosną obfitują w przebiśniegi a pienińska buczyna zachwyca swoim pięknem. Lato to czas wzmożonych wycieczek pieszych po szlakach turystycznych. Jesień natomiast pokazuje pełnię barw Pienin a typowe dla tego okresu poranne mgły wywierają ogromne wrażenie na turystach.
Oprócz atrakcyjności krajobrazowej, Pieniny cechuje zróżnicowana roślinność. Spowodowane zostało to czynnikami takimi jak: wapienne podłoże; specyfika klimatu; strome stoki uniemożliwiająca silne rozrastanie się lasów; brak pokrycia lodowcem podczas trzeciorzędowych zlodowaceń; bliskość Tatr.
Zdecydowało to o przetrwaniu reliktów flory trzeciorzędowej - chryzantema Zawadzkiego, jałowiec sawina, dębik ośmiopłatkowy oraz obecności gatunków i odmian endemicznych - mniszek pieniński, pszonakpieniński, roślin wysokogórskich i kserotermicznych oraz swoistych zespołów naskalnych muraw zwłaszcza na zboczach południowych. Z różnorodnością siedlisk związana jest bogactwo zwierzyny. W Pieninach żyje około połowy znanych w całej Polsce zwierząt, liczbę ich szacuje sie na ~ 14 tysięcy gatunków. Większość stanowią bezkręgowce, gatunki owadów nie występujące nigdzie indziej na terenie Polski. Pieniny zamieszkuje dziesięć gatunków płazów, w tym: żaby, ropuchy, traszki, kumaki, rzadka salamandra plamista oraz gady: jaszczurki: zwinka żyworodna, padalec zwyczajny, węże: gniewosz plamisty, żmija zygzakowata, zaskroniec. Różnorodność siedlisk i obecność zbiorników wodnych decydują również o dużej liczbie gatunków ptaków drapieżnych, wodnych, leśnych, polnych.
Wśród wszystkich gatunków ssaków w przewadze są drobne gryzonie i nietoperze. Duże ssaki, ze względu na niewielki rozmiar pasma oraz zabudowę utrudniającą migrację z innych pasm górskich, występująstosunkowo rzadko. Żyją tutaj dziki, sarny i jelenie, w dolinie Dunajca wydry, populację rzadkiego już w Polsce rysia ocenia się na kilka sztuk. Żbik najprawdopodobniej już nie występuje, natomiast obserwowane ślady wilka i niedźwiedzia pochodzą od zwierząt migrujących w Pieniny np. z terenów Słowacji. Na obszarze najciekawszej i najcenniejszej pod względem przyrodniczym środkowej część Pienin utworzono dwa Parki Narodowe - Pieniński Park Narodowy po stronie polskiej i Pieninský Národný Park(PIENAP) po stronie słowackiej. W Małych Pieninach istnieje kilka rezerwatów przyrody. Negatywne skutki na wrażliwy ekosystem Pienin może wywrzeć wybudowana zapora wodna w Niedzicy.
Pod względem klimatycznym region Pienin wyraźnie odróżnia się od sąsiednich pasm górskich. Charakteryzują się stosunkowo łagodnym klimatem. Ze względu na zróżnicowane ukształtowanie terenu zaznaczają się wyraźne różnice w mikroklimacie poszczególnych części pasma, co ma swoje odzwierciedlenie w różnorodności świata roślin i zwierząt. Doliny potoków i północne zbocza są chłodniejsze i bardziej wilgotne, natomiast południowe ściany skalne mają klimat wyjątkowo suchy i ciepły. Cały obszar Pienin położony jest w zasięgu cienia opadowego, charakteryzującego się niskimi sumami średnimi oraz małą liczbą dni deszczowych.
